جوچی پسر ارشد چنگیز خان مغول بود. هشت قرن پیش، در سال 1224، چنگیز خان امپراتوری خود را بین چهار پسرش تقسیم کرد و به جوچی منتهی الیه غرب امپراتوری مغول، که شامل قلمرو کنونی جنوب روسیه و قزاقستان است را داد. همه خانات قزاق خود را چنگیزی می نامیدند و نسب خود را به چنگیزخان و نوادگانش از جوچی نسبت می‌دادند.

درباره جوچی

جوچی در حدود سال 1182 میلادی به دنیا آمد. مادرش نخستین همسر چنگیز خان بود. با این وجود، اصالت او غالباً مورد بحث قرار می‌گرفت زیرا جوچی پس از دستگیری مادرش توسط مرکیت ها به دنیا آمد و شایعاتی در مورد پدر واقعی او ایجاد کرد. با این وجود ، گفته می‌شود که چنگیز خان همیشه جوچی را پسر خود می‌دانست و با او مانند پسرش رفتار می‌کرد.

برادران او، به ویژه چاگاتای، اغلب از این عدم اطمینان در مورد اصالت او برای تضعیف او استفاده می کردند. در یک مورد، در حضور چنگیز خان، نزاع آنها تقریباً به درگیری فیزیکی تبدیل شد و برادران یقه یکدیگر را گرفتند. این پویایی پیچیده پدر و پسر و خواهر و برادر به وضوح در نمایشنامه تاریخی "جوچی خان" در تئاتر موزیکال و درام آکادمیک دولتی Kuanyshbaev قزاقستان به تصویر کشیده شده است.

تاریخ و دلیل دقیق مرگ جوچی نامشخص است. بر اساس برخی روایت ها، او به دستور پدرش احتمالاً به پیشنهاد برادرش چاگاتای مسموم شد. منطقه اولیتو در قزاقستان مقبره ای دارد که به جوچی خان اختصاص داده شده است، اما ممکن است محل دفن واقعی او نباشد. بلکه یادآور تأسیس جوچی اولوس در آن منطقه است.

منطقه اولیتائو به عنوان پایه و اساس خانات قزاق آینده

زمانی که جوچی برای اولین بار به اروبازار، اردوگاه تابستانی قرون وسطایی در امتداد رودخانه کنگیر در منطقه اولیتائو کنونی نقل مکان کرد، گفته می‌شود که مزارع محل سکونت جدید خود را بسیار تحسین کرده است.منهاج سراج جوزجانی، مورخ ایرانی، در اثر تاریخی خود به نام «طبقات نصیری» به نقل از جوچی می گوید: «حتی اگر به دور دنیا سفر کنید، مکانی را به این اندازه آرامش بخش، با هوای پاک، آب لذیذ و زمین گسترده نخواهید یافت.

از آن زمان، این منطقه تاریخی کانون گفتمان سیاسی و محل تجمعی مهم برای خان های قزاق آینده بوده است، جایی که برای قرن ها، آنها برای تصمیم گیری های حیاتی در مورد دولت و آینده مردم قزاق گرد هم می آمدند.به قول نویسنده برجسته قزاق، آبیش ککیل بای، اولیتائو را به دلیل ارتفاع کوه یا آب فراوانش بزرگ نمی نامند، بلکه به این دلیل است که جامعه بزرگی در آنجا گرد هم آمده اند تا پایه و اساس دولت آینده قزاقستان را بنا کنند.

بعدها، آبلای خان بزرگ، که دولت قزاقستان را به مراتب و درجات عالی رتبه ای  ارتقا داد، در حالی که روی نمد سفید در منطقه اولیتائو نشسته بود، به خان 300 قبیله قزاق که قبلاً تقسیم شده بود تبدیل شد. به همین ترتیب، مراسم تاجگذاری کنساری، آخرین فرمانروای سنت خانات قزاق، در میدان اولیتو برگزار شد.

اولوس جوچی در ابتدا شمال خوارزم، ترکستان و بخش شرقی دشت کیپچاک (استپ کیپچاک ها) که قزاقستان کنونی است را اشغال کرد. بیشتر این مناطق توسط نیروهای تحت فرماندهی جوچی فتح شد. جوچی حتی زمانی که زیر نظر پدرش خدمت می کرد، شهرهای اوتیرار، سیگانک، اوزکنت، بارشینکنت، آسپاس و ژانکنت را در کنار رودخانه سیردریا تصرف کرد. محققان تخمین می زنند که تقریباً 65 درصد از قزاقستان امروزی زمانی بخشی از قلمرو تحت کنترل جوچی بود.

گسترش قلمرو تحت باتو

تنها پس از مرگ جوچی خان در سال 1227، زمانی که پسر دومش باتو به قدرت رسید، اولوس بسیار فراتر از قلمرو اولیه خود گسترش یافت.

از سال 1236 تا 1243، باتو رهبری آنچه را که مورخان از آن به عنوان لشکرکشی غرب مغول یاد می کنند، رهبری کرد، که در ابتدا منجر به فتح استپ غربی کومان، بلغارستان ولگا، ولگا و مردم قفقاز شمالی شد. تحت رهبری باتو، نیروهای مغول بارها به روسیه حمله کردند و شهرهایی مانند ریازان، ولادیمیر، چرنیگوف و کیف را فتح کردند. مغول ها علیرغم مواجهه با مقاومت شدید، به پیشروی خود به سمت اروپای مرکزی ادامه دادند.

در اواسط قرن سیزدهم، امپراتوری باتو که به دلیل شکل گیری بسیاری از قبایل ترک زبان به دشت کیپچک معروف بود، به گسترده ترین امپراتوری در آسیا و اروپا تبدیل شد. اگرچه اولوس جوچی تحت فرمان باتو بخشی از امپراتوری مغول باقی ماند، اما این باتو است که می توان آن را بنیانگذار گروه ترکان طلایی آینده یا خانات قزاق دانست.

منبع:https://astanatimes.com/2024/08/why-kazakhs-celebrate-800-years-of-jochi-ulus/